مشخصات فردی

شورای عالی فضای مجازی بنا به فرمان آیت‌الله خامنه‌ای در اسفند ۱۳۹۰ تشکیل شد و در اواخر همان ماه نیز اولین جلسه‌اش را تشکیل داد. آیت‌الله خامنه‌ای اعضای حقیقی و حقوقی این شورا را نیز منصوب کرد. ضمنا مصوبات این شورا طی به رهبر ایران گزارش می‌شود.

در فرمان تشکیل شورای عالی فضای مجازی، دلیل ایجاد این شورا «لزوم برنامه ریزی و هماهنگی به منظور صیانت از آسیب‌های ناشی از آن، و بهره گیری حداكثری از فرصت‌ها در جهت ارائه خدمات گسترده و مفید به مردم» عنوان شده است. 

به عبارت ساده‌تر شورای عالی فضای مجازی بالاترین نهادی است که مصوبات حوزه فضای مجازی ایران را تصویب می‌کند. مطابق حکم رهبری در تشکیل این شورا، مصوبات ایت شورا به مثابه قانون هستند.

از کارهای این شورا تاسیس مرکز ملی فضای مجازی است. اساسنامه این مرکز را نیز همین شورا در سال ۱۳۹۱ تصویب کرده است. مرکز ملی فضای مجازی وظیفه اجرایی شدن مصوبات شورایعالی فضای مجازی و نظارت بر حسن اجرای آنها را برعهده دارد. تدوین برنامه‌های پنج‌ساله فاوا (فناوری اطلاعات و ارتباطات)‌ ایران نیز برعهده این مرکز است. 

اعضای حقیقی این شورا، رئیس جمهور(رئیس شورای عالی)، رئیس مجلس شورای اسلامی، رئیس قوه قضائیه، رئیس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، دبیر شورای عالی و رئیس مركز، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر اطلاعات، رئیس كمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، فرمانده كل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران هستند.

اعضای حقیقی که در فرمان رهبر ایران نام‌شان آمده این افراد هستند:  دكتر حمید شهریاری، سیدجواد مظلومی، مهندس مسعود ابوطالبی، دكتر كامیار ثقفی، دكتر رسول جلیلی، دكتر محمد سرافراز و مهندس علیرضا شاه‌میرزایی.

از آن‌جایی که مدت عضویت این افراد سه سال تعیین شده، در سال ۱۳۹۴ تغییراتی در اعضای حقیقی بنا به حکم رهبری ایران رخ داد. افراد زیر در این شورا جای نفرات قبلی را گرفتند: 

دکتر سیدسعیدرضا عاملی، دکتر حمید شهریاری، دکتر رضا تقی‌پور، دکتر مهدی اخوان بهابادی، مهندس مسعود ابوطالبی، دکتر کامیار ثقفی، دکتر رسول جلیلی و مهندس سیدعزت‌الله ضرغامی.

اخوان‌بهابادی در خرداد ۱۳۹۱ و در روزهای آغاز کار شورای عالی فضای مجازی، توسط رییس‌جمهوری وقت (رییس شورای عالی فضای مجازی)‌ به عنوان دبیر شورا انتخاب شد. او در سال ۱۳۹۲ و با حکم رییس‌جمهوری بعدی (حسن روحانی)‌ جایش را به محمدحسن انتظاری داد. او به جز دبیری این شورا، رییس مرکز فضای مجازی ایران نیز بود. او دو سال در همین سمت ماند. در سال ۱۳۹۴ اما جایش را به ابوالحسن فیروزآبادی داد. 

در بهار سال ۱۳۹۵ بنا به حکم رهبر ایران، بقیه شوراهای موازی با این شورا نیز در آن ادغام شدند. این شوراها عبارت بودند از: شورای عالی انفورماتیک، شورای اطلاع رسانی و امنیت فضای تبادل اطلاعات (افتا). ضمنا «شورای عالی فناوری اطلاعات» نیز طی همین حکم به «شورای اجرایی فناوری اطلاعات» تغییر نام داد و وظایفش به شورای عالی فضای مجازی محول شد.

این سازمان به واسطه دستور رهبر ایران تشکیل شده و اعضای آن نیز توسط خود او منصوب شده یا تغییر می‌کنند. بالاتر به جزییاتی در همین باره پرداخته شده است.

بازوی اجرایی این سازمان مرکز ملی فضای مجازی است. بالاتر به جزییاتی در همین باره پرداخته شده است.

در حکم تشکیل شورای‌عالی فضای مجازی که توسط رهبر ایران امضا و ابلاغ شده، این شورا به عنوان «نقطه‌ی کانونی متمرکزی برای سیاستگذاری، تصمیم‌گیری و هماهنگی در فضای مجازی کشور» توصیف شده است. این مرکز به موجب همین حکم «با اختیارات کافی» به ریاست رییس‌جمهور تشکیل شده و «لازم است به کلیه مصوبات آن ترتیب اثر قانونی داده شود.»

در همین حکم تاکید شده است: «این شورا وظیفه دارد مرکزی به نام مرکز ملی فضای مجازی کشور ایجاد نماید تا اشراف کامل و به روز نسبت به فضای مجازی در سطح داخلی و جهانی و تصمیم‌گیری نسبت به نحوه مواجهه فعال و خردمندانه کشور با این موضوع از حیث سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و محتوایی در چارچوب مصوّبات شورای عالی و نظارت بر اجرای دقیق تصمیمات در همه سطوح تحقق یابد.»

این شورا مهم‌ترین نهاد سیاست‌گذار ارتباطات و فناوری اطلاعات و در نتیجه  اینترنت در ایران است. از زمان تشکیل این شورا تا کنون طرح‌های بسیاری جزو مصوبه‌های این شورا بوده‌اند. این مصوبه‌ها در روزنامه رسمی ایران نیز منتشر می‌شود. بخش قابل توجهی از تصمیم‌های مهم و اساسی حوزه ارتباطات در ایران (مخابراتی و اینترنتی) در همین شورا رخ می‌دهد.

به عنوان نمونه یک تصمیم در حوزه مخابراتی می‌توان به مصوبه این شورا در زمینه خدمات ارزش‌افزوده پیامکی اشاره کرد. خدمات ارزش افزوده پیامکی یا وس  نوعی سرویس تعاملی بین اپراتور و کاربر است که در ازای ارایه خدمات اطلاع‌رسانی به کاربر از او هزینه دریافت می‌کند. این سیستم در ایران موجب کلاهبرداری شده بود.  

از دیگر مصوبه‌های شورا می‌توان به تعریف و الزامات شبکه ملی اطلاعات (اینترنت ملی) و طرح کلان و معماری این شبکه و بودجه‌بندی آن اشاره کرد.

یکی دیگر از مصوبه‌های تاثیرگذار شورای عالی فضای مجازی به جداسازی تعرفه ترافیک داخلی و خارجی اینترنت است. براساس این مصوبه، هزینه دسترسی به سایت‌های داخلی برای کاربران بیشتر از دسترسی به سایت‌های خارجی است. این مصوبه به عنوان ناقض اصل بی‌طرفی شبکه اینترنت مورد توجه قرار گرفته است.   

نظام هویت معتبر در فضای مجازی کشور یکی دیگر از مصوبات این شوراست. این مصوبه تاکید می‌کند که، کاربران «برای هر نوع تعامل فنی،‌اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اداری» به هویت معتبر نیاز دارند. آن‌چه در این مصوبه وجود دارد را می‌توان در گفته‌های ابوالحسن فیروزآبادی،  دبیر این شورا نیز دید. او در مصاحبه‌ای با روزنامه همشهری به لزوم این احراز هویت اشاره دارد. 

مصوبه‌ای با موضوع طرح ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی یکی دیگر از مواردی است که در شورای عالی فضای مجازی بررسی و ابلاغ شده است. این نامه مربوط به سال ۱۳۹۵ است. این طرح در سال ۱۴۰۰ خورشیدی با نام طرح صیانت از کاربران شبکه‌های اجتماعی در مجلس ایران مورد بررسی قرار گرفت. در آذرماه همین سال، این طرح از صحن به مرکز پژوهش‌های مجلس برگشت تا مورد بررسی و اصلاح قرار بگیرد.

تشکیل گروهی به نام کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی کشور از کارهای دیگر شورای عالی فضای مجازی است که در شهریورماه ۱۳۹۱ مصوب شده است. وظیفه این کمیسیون این‌گونه عنوان شده است: «تنظیم سیاست‌ها، نظارت‌، هدایت ، هماهنگی و تصویب مقررات و آیین‌نامه‌های کلان در همه ابعاد فضای مجازی در چارچوب مصوبات شورای عالی فضای مجازی».

طرح‌های کلانی که می‌توانند توسط این کمیسیون بررسی شوند، درآذر ماه ۱۳۹۱ توسط شورای عالی فضای مجازی به شرح زیر تعیین شده‌اند: «طرح ارتقای امنیت و دفاع سایبری(فضای مجازی)، طرح ارتقای تولید محتوای فضای مجازی،‌ طرح ارتقای خدمات فضای مجازی،‌ طرح ارتقای زیرساخت‌های فضای مجازی، طرح تنظیم مقررات فضای مجازی، طرح حمایت از فعالان حقیقی و حقوقی فضای مجازی،‌ طرح توسعه علمی، تحقیقات توسعه‌ای، مطالعات راهبردی و فرهنگ‌سازی، طرح فعالیت‌های بین‌المللی و برون‌مرزی.»

این کمیسیون زیرنظر شورای عالی کار می‌کند و مصوبات آن پس از تایید شورای عالی، توسط رهبری ایران بازبینی شده تا در صورت تایید، صورت اجرایی پیدا کند. با توجه به این سازگار، به نظر نمی‌رسد مجلس شورای اسلامی توان ورود و اعمال نظر درباره این قانون را داشته باشد.  

در اسفندماه ۱۳۹۸ شورای عالی فضای مجازی توسط سازمان گزارشگران بدون مرز به عنوان یکی از ۲۰ نهاد سرکوبگر سایبری در جهان شناخته شد. 

در مردادماه ۱۳۹۸ شورای عالی فضای مجازی توسط ایالت متحده آمریکا تحریم شده است. دلیل این تحریم نقض حقوق بشر عنوان شده است. 

جلسات این شورا از اسفند ۱۳۹۸ تا شهریور ۱۳۹۹ تقریبا تعطیل بوده و تنها یکبار تشکیل شده است.  این موضوع واکنش رهبر ایران را نیز در پی داشت. 

حدود یک سال بعد، در مهرماه ۱۴۰۰ ابراهیم رییسی، رییس‌جمهور دولت سیزدهم در جلسه شورای عالی فضای مجازی تاکید کرد که این شورا باید عقب‌ماندگی گذشته‌اش را جبران کند. یک ماه پیش از آن نیز، عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات در همین دولت بر ارتباط میان وزارتخانه‌اش با شورای عالی فضای مجازی تاکید کرده و گفته بود، برای برگزاری منظم جلسات شورا و نیز همگرایی شورا و وزارت ارتباطات برنامه‌ریزی خواهد کرد.  او ضمنا بر این‌که بازوی اجرایی مصوبات این شوراست، تاکید کرده بود.

حسن روحانی، رییس شورای عالی فضای مجازی در اولین جلسه این شورا در دولت یازدهم بر ایجاد و بنیان‌گذاری شبکه ملی اطلاعات تاکید کرده بود. در جلسه ۳۵ همین شورا و در زمان ریاست جمهوری روحانی، سند تببین الزامات شبکه ملی اطلاعات نیز تصویب شده و به تایید رهبر ایران نیز رسید. 

این شورا باید هر سه هفته یکبار تشکیل جلسه بدهد اما در طول هشت سال دولت روحانی این اتفاق رخ نداده است.